Mantarlar Alemi
- Hücre yapıları ökaryot, çekirdek ve zarlı organeller içerir.
- Hücre duvarı kitin içerir (bitkilerdeki selüloz yerine).
- Çoğu çok hücreli; mayalar gibi tek hücreli türler de vardır.
- Besinlerini dışarıdan alırlar (heterotrof), bu yönleriyle hayvanlara benzer.
- Glikojen depolarlar.
- Ayrıştırıcı (Saprofit) Mantarlar
- Organik atıkları enzimlerle parçalayarak doğadaki madde döngüsüne katkı sağlarlar.
- Toprağın humus bakımından zenginleşmesinde etkilidirler.
- Parazit Mantarlar
- Bitki, hayvan veya insan dokularında yaşarlar.
- Hastalıklara ve ürün kayıplarına neden olabilirler (pas mantarı, ayak mantarı vb.).
Mantarlar Alemi
Mantarlar, bitkilerle ve hayvanlarla ortak bazı özellikler taşısa da ayrı bir grupta ele alınacak kadar özgün yapılara sahiptir. Bitkiler gibi hücre duvarına sahip olmalarına rağmen, bu duvar kitin içerir. Hayvanlara benzer bir şekilde heterotrof beslenir ve glikojen depolarlar. Besinlerini dış ortama salgıladıkları enzimlerle sindirip emme yoluyla alırlar.
Çoğu mantar çok hücreli olup miselyum adı verilen ipliksi yapılar (hifler) halinde büyür. Bazı türler (örneğin maya mantarları) tek hücreli yapıda bulunur. Mantarların nemli, karanlık ortamlarda hızla çoğalma yeteneği, onları besin sektörü (mayalanma) ve ekosistem işleyişi (ayrıştırma) açısından kritik hâle getirir.
Sınıflandırma
Mantarlar yapı, üreme şekli ve yaşadıkları ortamlar bakımından farklı gruplara ayrılır. Kabaca dört ana grup öne çıkar:
- Şapkalı Mantarlar: Toprakta yetişir, baş ve gövde yapısı belirgindir. Zehirli türleri olduğu gibi, besin olarak tüketilen türleri de vardır (örn. kültür mantarı).
- Maya Mantarları: Genellikle tek hücreli ve tomurcuklanarak çoğalırlar. Ekmek, bira ve şarap yapımında kullanılan Saccharomyces türleri bu gruba girer.
- Küf Mantarları: İpliksi yapıya sahip, ekmek veya meyve gibi besinlerin üzerinde çoğalan türlerdir. Bazı küfler antibiyotik (örn. penisilin) üretiminde önemli rol oynar.
- Parazit Mantarlar: Canlı dokularda yaşayan ve hastalıklara neden olabilen türlerdir. Bitkilerde pas veya mildiyö gibi hastalıklar, insanlarda cilt ve tırnak mantarları bu gruba örnektir.
Mantarların Üremesi
Mantarlar, eşeyli ve eşeysiz olmak üzere iki temel üreme biçimi gösterir. Eşeysiz üreme en yaygın biçimdir ve sporla, tomurcuklanmayla veya basit ikiye bölünmeyle gerçekleşebilir. Uygun koşullarda (örneğin nem ve sıcaklık) sporlar hızla çimlenerek yeni mantarlar oluşturur.
Eşeyli üreme sürecinde ise iki farklı eşeysel yapı kaynaşır, genetik çeşitlilik artar. Bu mekanizma, çevresel değişimlere uyumu kolaylaştırır. Bazı küf ve şapkalı mantarlarda bu süreç oldukça karmaşıktır.
Ekolojik ve Ekonomik Değer
- Ayrıştırıcı Rol: Ölü organizmaları ve organik atıkları parçalayarak elementlerin doğada yeniden kullanılmasını sağlarlar.
- Tarım ve Gıda: Kültür mantarları (örn. Agaricus bisporus) besin değerleriyle önemli bir protein kaynağıdır. Maya mantarları ekmek, bira, şarap üretiminde kullanılır.
- İlaç Sanayi: Penisilin gibi antibiyotikler bazı küf mantarlarından (örn. Penicillium) elde edilir.
- Hastalık Etkeni: Parazit mantarlar bitkilerde büyük verim kayıplarına, insan ve hayvanlarda deri veya akciğer enfeksiyonlarına yol açabilir.