Biyoloji
Hayvanlar Alemi
Hayvanlar Âlemi
Omurgasızlar
- Süngerler
- Sölenterler
- Yassı Solucanlar
- Yuvarlak Solucanlar
- Halkalı Solucanlar
- Yumuşakçalar
- Eklem Bacaklılar
- Derisi Dikenliler
Omurgalılar
- Balıklar
- İki Yaşamlılar (Amfibiler)
- Sürüngenler
- Kuşlar
- Memeliler
Hayvanlar
Hayvanlar, ökaryot ve çok hücreli canlılar olup heterotrof (besinlerini dışarıdan alan) beslenme şekline sahiptir. Çoğu oksijenli solunum yapar ve aktif biçimde hareket edebilir. Büyük çoğunluğu eşeyli üreme gösterse de, sünger gibi bazı gruplar eşeysiz (tomurcuklanma, rejenerasyon) üreme yeteneğine de sahiptir. Hayvanlar temel olarak omurgasızlar ve omurgalılar olmak üzere iki gruba ayrılır.
Omurgasızlar
- Omurgasız hayvanların sırt kısmında kemik veya kıkırdak yapılı omurga yoktur.
- Sinir şeritleri çoğunlukla karın (ventral) bölgededir.
- Pek çoğunda açık dolaşım (kan damar dışına çıkar), ancak halkalı solucanlar ve ahtapot gibi bazı yumuşakçalarda kapalı dolaşım sistemi görülür.
- Basitten gelişmişe doğru çok geniş bir çeşitlilik gösterirler: Gözenekli yapıya sahip süngerlerden, kitin dış iskelete sahip eklem bacaklılara kadar uzanan bir grup.
Süngerler
- Süngerler en basit çok hücreli hayvanlar olarak kabul edilir.
- Sinir sistemleri yoktur ve gözenekli bir vücut yapısına sahiptirler.
- Su akışı ile besin ve oksijen alımı gerçekleşir.
- Parçalansalar bile her bir parça rejenerasyonla yeni bir sünger oluşturabilir.
- Eşeysiz Üreme: Tomurcuklanma, rejenerasyon.
- Eşeyli Üreme: Çoğu hermafrodit (hem yumurta hem sperm üretir), genelde çapraz döllenme.
- Ek Bilgi: Süngerlerin iskelet yapısı genellikle kalsiyum karbonat, silis veya protein (spongin) içerir.
Sölenterler
- Hidra, denizanası, mercan gibi canlıları kapsar.
- Ektoderm ve endoderm olmak üzere iki embriyonik tabakaları bulunur.
- Ağız ve anüs genellikle aynı açıklıktır.
- Bazıları sabit (mercan), bazıları hareketli (denizanası) yaşar.
- İlkel bir sinir ağı bulunur.
- Hidralar tomurcuklanma ile çoğalabilir, denizanaları ise eşeyli ve eşeysiz üreme örneklerini bir arada gösterir.
- Ek Bilgi: Mercanlar kireçli dış iskelet oluşturur ve resiflerin oluşumunda rol oynarlar.
Yassı Solucanlar
- Planarya, tenya gibi türleri kapsar.
- Ektoderm, endoderm, mezoderm olmak üzere üç embriyonik tabaka ilk kez bu grupta görülür.
- Sindirim tek açıklıktan yapılabilir (ağız=anüs).
- Planarya yüksek rejenerasyon kabiliyetine sahiptir.
- Tenya gibi bazı türler parazittir.
- Ek Bilgi: Planaryalarda ışığa duyarlı göz benzeri yapılara “gözcükler” denir.
Yuvarlak Solucanlar
- Bağırsak kurdu, kıl kurdu, kancalı kurt gibi örnekleri içerir.
- Silindirik (yuvarlak) vücut yapıları vardır.
- İki açıklıklı (tam) sindirim sistemine sahip ilk hayvan gruplarındandır.
- Birçoğu insan veya diğer hayvanların vücudunda parazit olarak yaşar.
- Ek Bilgi: Bazı yuvarlak solucanlarda larvalar akciğeri geçip yeniden sindirim sistemine döner (örn. Ascaris lumbricoides).
Halkalı Solucanlar
- Toprak solucanı, sülük gibi üyeleri bulunan bu grupta vücut segmentli (halka halka) yapıdadır.
- Kapalı dolaşım sistemi ilk kez bu grupta görülür.
- Bazıları hermafrodit olsa da genelde çapraz döllenme yaparlar.
- Ek Bilgi: Toprak solucanları toprak yapısının havalandırılmasında ve bitkiler için humus oluşumunda önemlidir.
Yumuşakçalar
- Midye, salyangoz, ahtapot, mürekkep balığı gibi çok çeşitli türleri içerir.
- Çoğunda açık dolaşım görülür; ahtapot ve mürekkep balığında kapalı dolaşım vardır.
- Kabuklu (midye, salyangoz) veya kabuksuz (ahtapot) olabilirler.
- Ek Bilgi: Yumuşakçalarda solunum genellikle solungaçla yapılır, ancak karasal salyangozlarda manto boşluğu akciğer görevini üstlenmiştir.
Eklem Bacaklılar
- Hayvanlar âleminin en kalabalık grubudur.
- Dış iskelet kitin yapılıdır; büyümek için deri değiştirme veya başkalaşım gerekir.
- Böcekler, örümcekler, kabuklular (yengeç, ıstakoz, karides) ve çokayaklılar (kırkayak, çıyan) gibi alt grupları bulunur.
- Hayvanlar aleminde kanat ilk defa böceklerde görülmüştür.
- Ağız yapıları kesme, delme, çiğneme, yutma, emme gibi farklı görevler için özelleşmiştir.
- Solunum çoğunda trakeler aracılığıyla olur ve alyuvar gibi gaz taşıma pigmentleri bulunmaz.
- Böcekler: Üç çift bacak, trake solunumu, başkalaşım (ör. tırtıl → kelebek).
- Örümcekgiller: Dört çift bacak, kitap akciğeri (ör. örümcek, akrep, kene).
- Kabuklular: Solungaç solunumu (ör. yengeç, ıstakoz, karides).
- Ek Bilgi: Böceklerde dolaşım sıvısı (hemolenf) renksizdir ve oksijen taşıma görevi neredeyse yoktur.
Derisi Dikenliler
- Deniz yıldızı, denizkestanesi, denizhıyarı gibi denizlerde yaşayan canlıları içerir.
- Erginlerinde radyal (ışınsal) simetri, larvalarında bilateral (çift yanlı) simetri görülür.
- Su-damar sistemi ve tüp ayakları; hareket, solunum, beslenme ve boşaltımda etkilidir.
- Eşeyli üreme yaygın olmakla birlikte rejenerasyon da görülebilir (özellikle deniz yıldızında).
- Ek Bilgi: Denizkestaneleri çayırlar ve resif ekosistemleri için önemli, denizyıldızları ise avcı veya leş yiyici olarak deniz ekosisteminde rol oynar.
Omurgalılar
- Omurgalı hayvanların sırt kısmında omurlardan oluşan bir omurga bulunur.
- İç iskelet genellikle kemik veya kıkırdak yapılı olabilir.
- Dolaşımları kapalıdır; kalpleri iki ila dört odacıklı olabilir.
- Boşaltım organları böbreklerdir.
- Balıklar, iki yaşamlılar, sürüngenler, kuşlar ve memeliler olmak üzere beş alt sınıfta incelenirler.
Balıklar
- Tatlı ve tuzlu sularda yaşarlar.
- Çoğunlukla pullu ve solungaç solunumu yaparlar.
- Genelde dış döllenme ve dış gelişme görülür, kıkırdaklı balıklarda iç döllenme de olabilir.
- Vücut ısıları soğukkanlıdır.
- Kalpleri iki odacıklıdır.
- Ek Bilgi: Kıkırdaklı balıklarda (köpekbalığı, vatoz) iskelet kıkırdak yapılıdır, kemikli balıklarda kemik yapılıdır.
İki Yaşamlılar (Amfibiler)
- Kurbağalar, semenderler gibi hem suda hem karada yaşam özelliklerine sahiptirler.
- Dış döllenme ve dış gelişme görülür.
- Larvaları (iribaş) solungaç, erginleri akciğer ve kısmen deri solunumu yapar.
- Başkalaşım (metamorfoz) ile larva formundan ergine dönüşürler.
- Kalpleri üç odacıklıdır ve soğukkanlıdırlar.
- Ek Bilgi: Kurbağalarda üretilen yumurta sayısı yüksektir ancak dış ortamda güvende kalma ihtimali düşük olduğu için çok sayıda yumurta oluşur.
Sürüngenler
- Yılan, kertenkele, timsah, kaplumbağa gibi genellikle karada yaşayan hayvanları kapsar.
- Pullu veya plakalı bir deriye sahiptirler.
- İç döllenme ve dış gelişme görülür (yumurtadan çıkarlar).
- Kalp genellikle üç odacıklı, timsahlarda dört odacıklıdır.
- Soğukkanlıdırlar.
- Ek Bilgi: Sürüngen yumurtaları karada gelişebilecek şekilde koruyucu kabuğa sahiptir ve çoğunlukla amniyotik yumurta olarak adlandırılır.
Kuşlar
- Tüylerle kaplı, çoğu uçabilen canlılardır (uçmayan kuş türleri de vardır).
- Hafif (içi hava boşluklu) kemik yapıları, gelişmiş göğüs kasları ve kanatları uçmaya yardımcı olur.
- Kalpleri dört odacıklıdır ve vücut ısıları sabittir (sıcakkanlıdırlar).
- Akciğer + hava keseleriyle etkin solunum gerçekleştirirler.
- İç döllenme ve dış gelişme (yumurta + kuluçka) görülür.
- Ek Bilgi: Kuşların gagaları beslenme alışkanlıklarına göre çeşitlilik gösterir (ör. etçil, otçul, tohum yiyici, nektar emici).
Memeliler
- Yavrularını süt bezleriyle (meme) salgılanan sütle besleyen canlılardır.
- Kalpleri dört odacıklı, vücut ısıları sabittir (sıcakkanlı).
- Kıl örtüsüne ve gelişmiş beyin yapısına sahiptirler.
- Genellikle iç döllenme ve iç gelişme gösterirler (plasentalı memeliler).
- Gagalı memeliler (ornitorenk) yumurtlar, keseli memeliler (kanguru) ise gelişimin bir kısmını kesede tamamlar.
- Ek Bilgi: Bazı memelilerde (örneğin balinalarda) vücut kılları yok denecek kadar azdır ancak derilerinin altında kalın bir yağ tabakası ısıyı korur.
| Canlı Grubu | Döllenme | Gelişme | Vücut Örtüsü | Solunum | Kalp Odacığı | Boşaltım Atığı | Vücut Isısı | Örnekler |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Balıklar | Genelde dış (kıkırdaklılarda iç) | Dış | Pullar | Solungaç | 2 odacıklı | Amonyak | Soğukkanlı | Hamsi, Sazan, Köpekbalığı |
| İki Yaşamlılar (Amfibiler) | Dış | Dış (Başkalaşım) | İnce, nemli deri | Larva: Solungaç Ergin: Akciğer + Deri | 3 odacıklı | Larva: Amonyak Ergin: Üre | Soğukkanlı | Kurbağa, Semender |
| Sürüngenler | İç | Dış (Yumurta) | Pul / Plaka | Akciğer | 3 odacıklı (Timsah 4) | Ürik asit | Soğukkanlı | Yılan, Kertenkele, Kaplumbağa |
| Kuşlar | İç | Dış (Kuluçka) | Tüyler | Akciğer + Hava keseleri | 4 odacıklı | Ürik asit | Sıcakkanlı | Serçe, Kartal, Penguen |
| Memeliler | İç | İç (Plasentalı, Keseli, Gagalı) | Kıl / Post | Akciğer (Alveollü) | 4 odacıklı | Üre | Sıcakkanlı | İnsan, Kanguru, Ornitorenk |