Bakteriler Alemi

Bakteriler

Bakteriler, prokaryot hücre yapısına sahip tek hücreli mikroorganizmalardır. Prokaryot olduklarından dolayı çekirdek, çekirdekçik ve zarlı organelleri bulunmaz. DNA’ları halkasal yapıdadır ve histon proteinle sarılı değildir. Ribozomları vardır fakat zarsızdır. Çoğu bakteride hücre duvarı ve hücre zarı bulunur. Bazı türlerde ise kapsül, kamçı, pilus gibi özel yapılar yer alabilir. Genel olarak şu şekilde listeleyebiliriz:

• DNA: Halkasal yapıdadır. Genetik bilgiyi taşır. Çekirdek zarı bulunmadığı için sitoplazmada serbest hâlde bulunur.
• Ribozom: Protein sentezinden sorumludur. Zarsızdır.
• Hücre zarı: Madde alışverişini sağlar, seçici geçirgendir.
• Hücre duvarı: Peptidoglikan yapıdadır, hücreye şekil ve dayanıklılık kazandırır.
• Kapsül: Bakterinin dış ortama tutunmasını kolaylaştırır, fagositoza karşı koruma sağlar.
• Kamçı: Aktif hareket etmeyi sağlar.
• Pilus: DNA aktarımında görev alır (konjugasyon).
• Plazmit: Küçük halkasal DNA parçalarıdır. Antibiyotik direnci gibi özellikler taşır.
• Glikojen: Depo karbonhidratları glikojendir.

Üreme ve Genetik Çeşitlilik

Bakteriler eşeysiz olarak basit ikiye bölünme yöntemiyle ürerler. DNA’ları önce eşlenir, ardından hücre ikiye ayrılır. Uygun koşullarda yaklaşık 20 dakikada bir bölünebilirler.

Genetik çeşitlilik için ise mutasyon ve konjugasyon gibi mekanizmalar kullanılır.

Endospor Oluşumu

Bazı bakteriler, kuraklık, sıcaklık, radyasyon ve toksik maddeler gibi olumsuz çevre koşullarında endospor oluşturur. Endosporlar metabolizmasını minimuma indirerek uzun süre canlı kalabilir.

Ortam koşulları normale döndüğünde endospor tekrar aktif hale gelir.

Solunum Şekilleri

• Zorunlu aerobik bakteriler: Oksijenli solunum yaparlar, ATP üretmek için oksijene ihtiyaç duyarlar.
• Zorunlu anaerobik bakteriler: Oksijen bu bakteriler için zehirlidir, sadece oksijensiz solunum yapabilirler.
• Fakültatif bakteriler: Hem oksijenli hem oksijensiz ortamlarda yaşayabilirler. Ortama göre solunum şeklini değiştirirler.

Fotosentez yapan bakterilerde ve oksijenli solunum yapanlarda ATP üretimi hücre zarındaki kıvrımlarda gerçekleşir. Bu kıvrımlarda ETS (Elektron Taşıma Sistemi) enzimleri bulunur.

Şekillerine Göre Bakteriler

• Küre (kok)
• Çomak (basillus)
• Virgül (vibrio)
• Spiral (spirillum)

Patojen Bakteriler

Hastalık yapan bakterilere patojen denir. Tüberküloz, tetanos, ülser, menenjit gibi hastalıklara neden olabilirler. Bu bakteriler toksin salgılayarak zarar verir.

Bakterilerin Biyolojik ve Ekonomik Önemi

• Ayrıştırıcı bakteriler, organik atıkları parçalayarak madde döngüsüne katkı sağlar.
• Azot bağlayıcı bakteriler, atmosferdeki azotu bitkilerin kullanabileceği forma dönüştürür.
• Su arıtma tesislerinde kirleticilerin ayrıştırılmasında kullanılırlar.
• Genetik mühendisliğinde insülin, aşı, antibiyotik gibi ilaçların üretiminde kullanılırlar.
• B ve K vitaminleri bağırsakta yaşayan bakteriler tarafından üretilir.
• Yoğurt, peynir, sirke, turşu gibi ürünlerin üretiminde bakterilerin mayalanma özelliğinden yararlanılır.