Bitkiler Alemi

Bitkiler

Bitkiler, hücre duvarı selülozdan yapılmış, çok hücreli ve ökaryot canlılardır. Fotosentez yaparak güneş enerjisini kimyasal enerjiye dönüştürür ve bu sayede karbondioksit (CO₂) ile sudan (H₂O) glikoz (C₆H₁₂O₆) sentezlerler. Yan ürün olarak atmosfere O₂ kazandırırlar. Böylece hem kendi besin ihtiyaçlarını karşılar hem de pek çok canlının solunumu için oksijen sağlarlar.

Ayrıca, ürettikleri glikozu çoğunlukla nişasta şeklinde depo ederler. Toprakta bulunan mineraller ile suyu köklerinden alarak, xylem adlı iletim demetleriyle gövde ve yapraklara taşırlar. Üretilen organik maddeleri ise floem dokusuyla bitkinin diğer kısımlarına iletirler.

• Bitki Hücresi Özellikleri:
  • Hücre duvarı selüloz içerir.
  • Plastitler (kloroplast, kromoplast, lökoplast) bulunur.
  • Besin depo şekli genellikle nişastadır.
• Uyum Özellikleri:
  • Kurak ortamlarda su tutmayı artıran etli gövde veya dikenleşmiş yaprak yapısı.
  • Mumsu bir tabaka (kütikula) ile su kaybının azaltılması.
  • Bazı türlerde (ökse otu, küsküt otu) parazit yaşam şekli.

Tohumsuz Bitkiler

Tohumsuz bitkiler, sporla çoğalan ve genellikle daha ilkel özelliklere sahip canlılardır. Kara yosunları damarsız olup, nemli ortamlarda yaşarlar; gerçek kök, gövde ve yaprak gibi yapılara genellikle sahip değillerdir. Eğrelti otu gibi bazı gelişmiş örneklerde ise damar (iletim demeti) ve gerçek kök, gövde, yaprak yapıları bulunur fakat tohum oluşturmazlar.

• Kara Yosunları: Damarsız, nemli ortam seven, basit yapılı.
• Eğrelti Otları: Damarlı, yapraklı, köklü ama sporla üreyen.

Tohumlu Bitkiler

Tohumlu bitkiler, üremelerini tohum aracılığıyla yapar. Tohumun içinde bitkinin embriyosu ve besin deposu bulunur. Bu bitkilerde genellikle hem xylem hem de floem dokuları gelişmiştir. Tohumlu bitkiler başlıca iki gruba ayrılır:

Açık Tohumlular

Açık tohumluların tohumları meyve ile kaplanmamıştır; genellikle kozalak yapıların üzerinde gelişir. İğne yapraklı (çam, ladin, servi) türler bu gruba girer. Çoğunlukla odunsu ve çok yıllık bitkilerdir. Kambiyum dokusu taşıyanlarda gövde enine kalınlaşma gösterebilir. İğne yaprakları sayesinde su kaybını azaltarak soğuk ve kurak ortamlara dayanabilirler.

• Örnek Türler:
  • Çam (Pinus)
  • Ladin (Picea)
  • Servi (Cupressus)
• Genel Özellikler:
  • Tohumlar kozalağın üstünde açıkta.
  • İğne yapraklı ve genelde her mevsim yeşil.

Kapalı Tohumlular

Kapalı tohumlular, çiçek oluşturan ve tohumlarını meyve içinde koruyan bitkilerdir. Çiçekli bitkiler olarak da bilinirler. Döllenme sonrası yumurtalık meyveye dönüşür ve tohum meyve ile kaplanır. Kapalı tohumlular, embriyodaki çenek sayısına göre tek çenekli ve çift çenekli olarak ikiye ayrılır:

Tek Çenekliler

Çoğunlukla otsu formda olan bu bitkilerin kök yapısı saçak kök biçimindedir. Kambiyum bulunmadığından enine kalınlaşma görülmez. Yaprakları paralel damarlı ve genellikle uzun, ince şekildedir. İletim demetleri gövde içerisinde dağınık biçimde yer alır.

• Buğday, Mısır, Arpa
• Pirinç, Yulaf, Çim

Çift Çenekliler

Çift çenekli bitkilerde yaprak ağsı damarlı ve geniş yüzeylidir. Kök sistemleri genellikle kazık kök şeklindedir. Bazıları otsu, bazıları ise odunsu yapıdadır. Kambiyum taşıyan türlerde gövde enine kalınlaşabilir. Elma, fasulye, mercimek, şeftali ve kiraz bu gruptan örneklerdir.

• Elma, Armut, Şeftali (odunsu, çok yıllık)
• Fasulye, Nohut, Mercimek (otsu, bazen tek yıllık)
• Gül, Ayçiçeği, Karanfil

Bitkilerde Hareket

Bitkiler, çevresel uyaranlara tepki vererek yönelim (tropizma) ve ırganım (nasti) hareketleri sergiler. Ancak hayvanlar gibi aktif yer değiştirme yapmazlar. Örneğin:

• Fototropizma: Bitkinin ışığa doğru yönelmesi.
• Geotropizma: Yerçekimine göre köklerin aşağı, gövdenin yukarı büyümesi.
• Haptotropizma: Sarmaşık gibi bitkilerin dokunma uyaranına doğru büyümesi.

Bitkilerin Ekolojik ve Ekonomik Önemi

Bitkiler, ekosistemlerin temelini oluşturur ve hemen her alanda hayatı destekler. Fotosentez ile karbon döngüsüne katkı sağlarken atmosfere oksijen verirler. Toprağı erozyona karşı korur, aynı zamanda barınak ve besin kaynağı sunarlar.

• Besin Zinciri: Bitkilerin ürettiği besin, herbivorlar ve dolaylı olarak tüm canlılar için enerji kaynağıdır.
• Tarım ve Ekonomi: Tahıllar, meyveler, sebzeler ve endüstriyel bitkiler (pamuk, keten vb.) insan ihtiyaçlarını karşılar.
• Endüstriyel Ürünler: Odun, kâğıt, ilaç, boya, lif, reçine, kauçuk gibi maddeler pek çok sektörde kullanılır.