Horn Etkisi: İlk Görüşte Nefret

Horn Etkisi, bir başka deyişle boynuz etkisi, kişinin bir başkasında gördüğü olumsuz bir özellikten dolayı o kişiyle alakalı genel bir olumsuz düşünceye sahip olmasıdır.

Horn Etkisi Nedir?

Horn etkisi (İngilizce: Horn effect), bireylerin veya şeylerin bir özelliğinin, diğer tüm özelliklerine dair genel bir kötü izlenim oluşturmasına denir.

Örneğin, bir kişinin çok itici olduğunu düşündüğünüzde, bu kişinin aynı zamanda aptal, becereksiz ve zararlı biri olduğunu varsayabilirsiniz, çünkü ilk algınız (“itici”) genel izleniminizi (“kötü bir kişi”) etkiler. Ancak, bu etki her zaman doğruyu yansıtmaz ve bazen yanıltıcı olabilir. Zira kişinin tüm özelliklerini tek bir özellik üzerinden değerlendirmek doğru bir yaklaşım sunmayabilir.

Boynuz etkisi olarak da adlandırılan bu durumdan mizdarip kişiler, başkaları hakkındaki ilk izlenimde edindikleri olumsuz özellikten yola çıkılarak, o kişilerin genel özellikleri aleyhinde olacak şekilde çıkarımlar yapar.

Kişinin olumsuz bir özelliği, kişisel bir bakış açısıyla tanımlanmış da olabilir. Yani bir başkası aynı özelliği iyi bir özellik olarak değerlendirirken siz kötü bir özellik olarak değerlendirebilirsiniz. Bu nedenle, diğer olumlu özellikleri de olumsuz bir şekilde yorumlanır.

Boynuz etkisinin ağında olan kişi, hakkındaki ilk izlenimini olumsuz yaptığı insanın karakterinin yalnızca olumsuz yönlerine konsantre olur. Ayrıca, onlara karşı soğuk davranışlar sergileme ihtimali de yüksektir.

Örnek olarak, sağlıklı uykunun faydalarına inanan biri olarak, sevmediğiniz kişiye bakıp onun tembel biri olduğu çıkarımı yapmanız verilebilir. Benzer şekilde, iştahlı yemeyi öven biriyken sevmediğiniz birinde bu özelliği aç gözlülükle bağdaştırabilirsiniz.

Bu yönüyle halo etkisinin tam zıttı bir özellik gösterir. Temel olarak iki kavramı anlamak söz konusu olduğunda; “Biri olayın olumlu tarafına, diğeri ise olumsuz tarafına odaklanır.” şeklinde bir açıklama yeterli olacaktır.

Varsayalım ki, ilk tanıştığınızda çok kibar ve hoş bulduğunuz birisinin kısa süre önce bir insanın hayatını kurtardığını söyledim.

Sonrasında, bu kişinin size önemli bir konuda yalan söylediğinin kanıtlanmaya çalışıldığını hayal edin. Onları reddetmek ve olumsuz tepki vermek yerine, halo etkisi nedeniyle hatalarını kabul edip, affediyor ve yolunuza devam ediyorsunuz.

Ancak, diyelim ki onunla ilk tanıştığınızda korkunç, sinir bozucu ve kaba olduğunu düşündünüz. Fakat, aynı kişinin birinin hayatını kurtardığını televizyonda izliyorsunuz. Bu sefe rdevreye giren horn etkisi nedeniyle, o kişiye ait tepkiniz yine de olumsuz olur, çünkü zihninizde kişinin kötü olduğu programlanmıştır. Kuşku duymak daha kolay olmuştur.

Horn Etkisinin Keşfi ve Deneyi

İlk olarak Psikolog Edward L. Thorndike tarafından keşfedilen fenomen daha sonraları Michigan Üniversitesi’nden araştırmacılar Nisbett ve Wilson tarafından incelendi. Araştırmacılar bir öğrenci topluluğunu iki gruba ayırdı. 

Ardından, her gruba aynı profesörün farklı bir videosunu gösterdiler. İlk videoda profesör oldukça kibar, diğerinde ise kaba ve otoriter görünüyordu. İncelemeden sonra araştırmacılar, öğrencilerden profesörü tarif etmeleri istedi. 

İlginç bir şekilde, profesörün kibar videosunu izleyen öğrenciler onu çekici ve iyi bir adam olarak tanımlamıştır. Ancak diğer grup, profesörün hoş olmayan, kötü bir görünüme sahip olduğunu söyledi.

Bu ilginç deney, başka bir kişiyi algılayışınızın muhakemenizi beklenmedik bir düzeyde nasıl etkilediğini göstermektedir. Boynuz etkisiyle ilgili bir başka ilginç şey de, birine bir özellik atfettiğinizde, onlarla ilgili fikrinizi değiştirmenin çok zor olmasıdır. 

Birisi hakkında ilk fark ettiğimiz şeyler, yani ilk izlenimimiz olumluysa, tüm olumsuz yönlerini görmezden gelmek daha kolaydır. Olumsuzsa da tam tersi durum geçerlidir.