Günümüzün hızla değişen dünyasında, yatırım kararları alma sürecinde bilinçli ve mantıklı adımlar atmak esastır; bu bağlamda, concorde etkisi, alınan kararların sağlıklı ve başarılı olup olmadığını değerlendirmek için önemli bir kavram sunar.
Concorde Etkisi Nedir?
Concorde etkisi (İngilizce: Concorde fallacy), ismini 20. yüzyılın ünlü süpersonik yolcu uçağı Concorde’dan alan psikolojik ve ekonomik bir fenomendir. Bu fenomen, insanların halihazırda önemli ölçüde zaman, para ve kaynak yatırmaları nedeniyle başarısız veya zararlı yatırımlara devam etme eğilimini anlatır.
Concorde uçağının yapımı, İngiltere ve Fransa tarafından ortaklaşa gerçekleştirilmiş bir projedir. İki ortak sesten hızlı olacak bu yolcu uçaklarının hiçbir zaman kar getirmeyeceğini hesapladıktan sonra bile yatırımlarına devam etmişlerdir.
Batık maliyet yanılgısı için verilebilecek en meşhur örneklerden biri olan concorde uçaklarının yapımına 1962 yılında başlanmış ve 1976 yılında ilk uçağın uçmasıyla beraber proje resmen faaliyete geçirilmiştir. Tam da beklenildiği gibi yüksek maliyetleri, gürültü kirliliği ve çevresel etkiler nedeniyle yaygın kullanımı sınırlı olan bu projeye, önceden yapılan yatırımlar ve prestij kaygısı nedeniyle devam edilmiş ve on altı yıl boyunca ticari uçuş gerçekleştirmesine izin verilmiştir.
Tam tamına kırk iki yıl süren bu proje 1 milyar sterline mal olmasına rağmen, yapılan uçuşlardan elde edilen gelir ise sadece 650 milyon sterlin civarında kalmıştır.
Concorde Etkisinin Nedenleri Nelerdir?
Concorde etkisinin nedenleri arasında çeşitli psikolojik ve ekonomik faktörler bulunmaktadır. Bu etkinin başlıca nedenleri aşağıdakiler gibidir:
Duygusal yatırım: İnsanlar, projelere zaman, enerji ve para yatırdıklarında duygusal olarak bağlanma eğilimindedirler. Bu bağ, başarısız veya zararlı yatırımlara devam etme isteğini körükleyebilir.
Kayıp aversiyonu: İnsanlar, kayıpları önlemek için riskler alarak maliyetleri geri kazanma umuduyla projelere devam etme eğilimindedirler.
Batık maliyet yanılgısı: İnsanlar, zaten yapılan yatırımları “batık maliyet” olarak görerek, geri dönüşü olmayan maliyetlerin gelecekteki kararları etkilememesi gerektiğini unuturlar.
İtibar kaygısı: Bireyler ve kuruluşlar, başarısız projelerin itibarlarına zarar vereceğinden korkarak, projeyi sürdürmeyi tercih edebilirler.
Grup düşüncesine uyma: Bazen, ekipler veya şirketler, eleştirilere açık olmamak ve uyumlu görünmek için grubun ortak kararlarına uyarak başarısız projelere destek vermeye devam edebilirler.
Yanlış değerlendirme ve ön yargılar: Yatırımcılar ve karar vericiler, geçmişte yapılan yatırımların gelecekteki değeri hakkında yanlış değerlendirmelerde bulunarak concorde etkisine kapılabilirler.
Bu nedenlerin farkında olmak, concorde etkisini önlemeye ve daha sağlıklı yatırım kararları alınmasına yardımcı olabilir.
Sonuç olarak, concorde etkisi, bireylerin ve kuruluşların geçmiş yatırımların maliyetlerine odaklanmak yerine projelerin gerçek değeri ve gelecek potansiyeline göre hareket etmelerine yardımcı olacak bir ders sunarak, daha sağlam ve mantıklı yatırım kararları almalarını sağlar.