Seyirci Etkisi Nedir? (Audience Effect)
Seyirci etkisi (İngilizcesiyle audience effect), bireylerin başkalarının varlığında veya izleyicisi olduğunda performanslarının nasıl etkilendiğini inceleyen sosyal psikoloji kavramıdır.
Bu etki, bireylerin başkalarının gözlemi altında olduğunda daha iyi veya daha kötü performans gösterme eğiliminde olduğunu ve iki şekilde gerçekleşebileceğini söyler:
- Sosyal kolaylaştırma
- Sosyal engelleme
Sosyal kolaylaştırma: Kişinin başkalarının varlığında daha iyi performans göstermesi söz konusudur. Bu genellikle daha basit, pratik ve iyi bilinen görevlerde gerçekleşir. Sosyal kolaylaştırma, bireylerin başkalarının varlığından enerji toplaması ve rekabet duygusunun artması nedeniyle meydana gelir. Özellikle spor müsabakalarında ev sahibi olan ekibin avantajlı olması bundan kaynaklanmaktadır.
Sosyal engelleme: Kişinin başkalarının varlığında daha kötü performans sergilemesi söz konusudur. Bu genellikle daha zor, karmaşık ve yeni öğrenilmiş görevlerde gerçekleşir. Sosyal engelleme, bireylerin başkalarının varlığında endişeli ve rahatsız hissetmesi nedeniyle ortaya çıkar. Öğretmeni tarafından izlenen öğrencinin soruyu yaparken tedirgin olması bu duruma örnek olarak verilebilir.
Seyirci Etkisi Örnekleri
Bu durumla alakalı aşağıdaki örnekler verilebilir:
⭐ Sporcular: Spor müsabakalarında, sporcular genellikle seyircilerin önünde performans sergiler. Ev sahibi takımlar, genel olarak taraftarlarından aldıkları destekle daha iyi performans gösterdiği görülür. yönüyle sosyal kolaylaştırma örneği olarak kabul edilebilir.
⭐ Sunumlar ve konuşmalar: İnsanlar bir grup önünde konuşma yaparken veya bir sunum gerçekleştirirken etraflarındaki kalabalıktan etkilenebilirler. Bazı insanlar, başkalarının varlığından enerji alarak daha etkili bir şekilde iletişim kurar ve bu durum sosyal kolaylaştırma yaşamalarına sebep olur. Öte yandan, bazı insanlar seyirci varlığından dolayı gergin ve endişeli hissedebilir ve bu is tam tersine sosyal engelleme yaşamalarına sebep olur.
⭐ Sınavlar: Bir sınıf ortamında, öğrenciler sınav anında seyirci etkisine maruz kalabilirler. Özellikle başkalarının gözlemini üzerine çektiğini düşünen öğrenciler daha fazla stres ve kaygı yaşayabilir, bu da sosyal engelleme şeklinde ortaya çıkan düşük performansa yol açabilir.
⭐ Müzik ve performans sanatları: Müzisyenler ve performans sanatçıları, seyirci önünde performans sergilediklerinde seyirci etkisinden etkilenebilirler. Birçok sanatçı, seyircinin enerjisinden yararlanarak daha iyi performans gösterirken (sosyal kolaylaştırma), bazıları sahne korkusu veya kaygı nedeniyle performanslarının düştüğünü (sosyal engelleme) hissedebilir.
Bu örnekler, seyirci etkisinin çeşitli durumlarda nasıl ortaya çıkabileceğini göstermektedir. Etki, gözlemcilerin sayısı, gözlemcilerin önemi ve bireyin görevle ilgili özgüven düzeyi gibi faktörlere bağlı olarak değişebilir.
