Dunning-Kruger Etkisi: Bilmediği Tek Şey, Hiçbir Şey Bilmediğidir!

Dunning-Kruger etkisi, kişinin kendisini gerçekte olduklarından daha fazla bilgi sahibi olduğunu zannettiği bir tür bilişsel ön yargıdır.

Dunning-Kruger Etkisi Nedir?

Bildiğim tek şey, hiçbir şey bilmediğimdir.

Sokrates

Dunning-Kruger etkisi, sosyal psikolojide, yetenekleri veya bilgisi yetersiz olan kişilerin, bu yetersizliklerinin farkında olmamaları ve bu nedenle yeteneklerini veya bilgilerini aşırı derecede abartma eğiliminde olmaları fenomenini tanımlar.

Bu etki ilk olarak, 1999 yılında sosyal psikologlar David Dunning ve Justin Kruger tarafından tanımlanmıştır ve adını da bu ikilinin soyadlarından almıştır.

McArthur Wheeler‘in yaptığı nevi şahsına münhasır banka soygunu, David Dunning ve Justin Kruger tarafından bu konunun araştırılmasına vesile olmuş ve Unskilled and Unaware of It (Türkçesiyle: “Beceriksiz ve Bundan Habersiz”) adlı akademik makalede kendine yer bulmuştur.

Bu terim, birçok insanın hemen fark ettiği ancak aptalların kendi aptallıklarının farkında olmadığı bir soruna bilimsel bir ad ve açıklama sunar. Charles Darwin’in “İnsanın Türeyişi” adlı kitabında belirttiği gibi, “Cehalet, bilgiden daha çok güven doğurur.”

Dunning ve Kruger tarafından yapılan deneylerde, katılımcılara çeşitli konularda testler yapıldı ve daha sonra kendi performanslarını değerlendirmeleri istendi. Bu testler genellikle dil bilgisi, mantık ve mizah anlayışı gibi konuları içeriyordu.

Katılımcılardan, hem testlerdeki performanslarını hem de diğer katılımcıların performanslarını değerlendirmeleri istenmiştir. Dunning ve Kruger, yetenekleri veya bilgisi yetersiz olan katılımcıların genellikle performanslarını aşırı derecede abarttıklarını ve aynı zamanda diğer katılımcıların performansını düşük tahmin ettiklerini bulmuşlardır.

Yani, bu katılımcılar, kendi yeteneklerini ve bilgilerini aşırı derecede abartma eğiliminde oldukları yetmiyormuş gibi diğerlerinin yeteneklerini ve bilgilerini küçümseme eğilimindeydiler.

Bu deneyler, bir kişinin kendi yeteneklerini ve bilgilerini doğru bir şekilde değerlendirebilmesi için belirli bir seviyede yetenek ve bilgiye ihtiyaç duyulduğu fikrini destekler. Yani, bir kişi ne kadar az biliyorsa, o kişi kendi bilgisizliğinin farkına varma konusunda o kadar zorluk çeker. Bu durum, “bilmiyorum ki bilmiyorum” durumunu ifade eder.

Bu etkiden fazlasıyla müzdarip olan insanlar, kendi yetersizliklerini fark etmek için gereken becerilere sahip olamadıkları gibi, zayıf bir öz farkındalık ve düşük bir bilişsel yetenek kombinasyonu ile birlikte kendi yeteneklerini abartırlar. Bu yönüyle sahtekarlık sendromu‘ndan tam zıttı bir özellik gösterir.

Bu olgu, muhtemelen gerçek hayatta deneyimlediğiniz bir şeydir; okul sıralarında, WhatsApp gruplarında, evde… kısacası insanların bulunduğu pek çok yerde sıkça karşılaşılan bir durumdur.

Dunning-Kruger Etkisinin Özellikleri

İnsanlar sadece beceriksiz değildir; beceriksizlikleri, onların ne kadar beceriksiz olduklarını fark ettirecek zihinsel yeteneklerini de yok eder.

David Dunning

Dunning ve Kruger’in Nobel ödülü almalarına yol açan araştırmalarından bazı temel sonuçlar çıkarmıştır. Bunlardan bazıları aşağıda belirtilmiştir:

❗ Yetenekleri veya bilgisi yetersiz olan kişiler, genellikle kendi yeteneklerini veya bilgilerini aşırı derecede abartma eğilimindedirler. Bu kişiler, genellikle kendi yetersizliklerinin farkında olmayıp, aksine kendilerini yetenekli veya bilgili olarak görürler.

❗ Bu kişiler aynı zamanda diğerlerinin yeteneklerini ve bilgilerini küçümseme eğilimindedirler. Yani, kendi yeteneklerini ve bilgilerini abartırken, diğerlerinin yeteneklerini ve bilgilerini düşük tahmin ederler.

❗ Dunning-Kruger etkisi, bir kişinin kendi yeteneklerini ve bilgilerini doğru bir şekilde değerlendirebilmesi için belirli bir seviyede yetenek ve bilgiye ihtiyaç duyduğu fikrini destekler. Yani, bir kişi ne kadar az biliyorsa, o kişi kendi bilgisizliğinin farkına varma konusunda o kadar zorluk çeker.

❗ Bu etki, genellikle bir kişinin kendi yeteneklerini ve bilgilerini geliştirdikçe azalır. Yani, bir kişi bir konuda daha fazla bilgi ve deneyim kazandıkça, kendi yeteneklerini ve bilgilerini daha doğru bir şekilde değerlendirme yeteneği genellikle artar.

❗ Dunning-Kruger etkisi, birçok farklı alan ve konuda gözlemlenebilir, dilbilgisi, mantık, mizah anlayışı gibi çeşitli konularda yapılan deneylerde bu etki gözlemlenmiştir.

Özetle diyebiliriz ki, kişinin bir konuda iyi olmadığını fark etmesi, o konuda iyi olmak için gerekli olan beceri ve bilgiye ulaşması için gerekli olan başlangıç evresidir. Zira kişi bu yeteneklere sahip değilse, sadece beceriksiz değil, aynı zamanda kendi yetersizliğinin de farkında olmadığı için bu eksikliğini giderebilecek adımları da tespit edemeyecektir.