Ayı Wojtek Kimdir?
İkinci Dünya Savaşı’nın en etkileyici hikayelerinden biri hiç kuşkusuz, sıradan bir ayı yavrusu olmaktan çıkıp mermi kutularını taşıyan, bira içen ve sigara çiğneyen bir savaş kahramanına dönüşen Wojtek’in hikayesidir. Bu yazımızda, Ayı Wojtek kimdir, nasıl yaşamıştır gibi sorulara cevap vereceğiz.
Ayı Wojtek
İşgale uğramış ülkelerinde esir düşmüş askerlerden bahsediyoruz. Ülkelerini kaybettikleri yetmemiş bir de Rusların ölümcül çalışma kamplarında tutulmuşlar. Sonra yine savaşa katılmak zorunda kalmışlar. Yıllardır ailelerini, çocuklarını görmemişler. Neredeler bilmiyorlar, savaş ne zaman bitecek belli değil. Wojtek o dönemde bizim için yaşama sevinci demekti. Askerlerin moral ihtiyacını tüm şirinliğiyle o karşılıyordu.
Wojciech Narebski
1942 yılında, İkinci Dünya Savaşı’nın tüm şiddetiyle devam ettiği ve Polonya’nın Sovyet işgali altında olduğu bir dönemde, bir grup Polonyalı tutsak Sibirya’daki çalışma kamplarından salıverilmiştir.
Sayıları yaklaşık 300.000’i bulun tutsaklar, Hazar Denizi güzergahını izleyerek o dönem İngiliz kontrolünde bulunan bugünkü İran’a ulaşmıştır. Bu tutsaklardan, Orta Doğu’daki İngiliz ordusu tarafından bir Polonya askeri birliği oluşturulmuştur.
8 Nisan 1942’de İran’ın Hamedan kasabasında mola vermiş olan bu birlik, annesi avcılar tarafından öldürülmüş olan bir ayı yavrusu bulmuş olan genç bir İranlı ile karşılaşmıştır.
İrena Bokiewicz adındaki 18 yaşlarındaki sivil bir Polon, Anatol Tarnowiecki adındaki bir teğmene, bir torba dolusu meyve karşılığında bu yavru ayıyı satın aldırmıştır. Git gide irileşen ve daha fazla bakamayacağını anlayan Irena, ayıyı 22. Topçu İkmal Birliği’ndeki askerlere emanet etmiştir.
Polonyalı askerler tarafından çok sevilen ve bölüğün adeta bir maskotu olan bu ayıya, “gülümseyen savaşçı, neşeli savaşçı” gibi anlamlara gelen Wojtek (okunuşu: Voytek) adı verilmiştir.
Başlangıçta votka şişelerine doldurulan süt ile beslenen bu yavru ayı, zamanla bira ve sigara içmeye başlamış, tabiri caizse tam bir asker gibi yaşamaya alışmıştır.
Wojtek’in hikayesi burada bitmemiş, topçu birliği ile birlikte, İran’dan sonra sırasıyla Irak’a, Suriye’ye, Filistin’e ve Mısır’a geçmiş, oradan da İtalya’ya geçmesiyle devam etmiştir.
1944 yılında İngiliz kuvvetleriyle birleşerek İtalya’ya gitmek zorunda kalan 22. Topçu birliğindeki hiçbir asker, Wojtek’ten ayrılmak istemiyordu. İngilizlerin, birliklerinde bir ayıyı kabul etmeyeceklerini düşünerek, Wojtek’i sanki bir insanmış gibi onbaşı ilan etmişler ve adına onbaşı maaş kağıdı düzenlemişlerdir.
Askerlerle güreşmekten, bira içmekten oldukça keyif alan Wojtek, tıpkı diğer askerler gibi çadırda yatmaya ve mıntıka temizliği bile yapmaya başlamıştır.
1944 Şubat ortalarıydı. Alman ve İtalyanlara karşı Roma’da çarpışacak birlikleri topluyorduk. İskenderiye’den gelen askerler Napoli Limanı’na inerken elimdeki listeden yoklama yapıyordum. Elimdeki listeye göre sadece bir asker eksik gözüküyordu. Onbaşı Wojtek adında biri. Firar etti diye düşünerek adını bir iki sefer tekrarladım. Sonra Polonyalı askerlerden biri o İngilizce bilmez, sadece Lehçe ve Farsça anlar dedi… Ve gemiden dev bir ayı çıktı. Birliğin en popüler askeriymiş. Adı Onbaşı Wojtek!
Mareşal Bernard Montgomery
Artık resmi olarak tesçillenmiş bir asker olan ayı Wojtek, İtalya’daki Monte Cassino Muharebesi’nde mermi kutularını taşıyarak topçu birliğine yardım etmiştir.
Bu eylemleri, Wojtek’in birliğin sembolü haline gelmesini sağlamıştır. Savaştan sonra Ayı Wojtek İskoçya’ya götürülmüş ve hayatının geri kalanını Edinburgh Hayvanat Bahçesi’nde geçirmiştir. Sahip olduğu hikaye kendisini, II. Dünya Savaşı’nın en ilginç figürlerinden biri haline getirmiş ve ölümünden sonra, Wojtek anısına birçok heykel dikilmiştir.