Türkçe
Ünlü Türemesi
Bazı kelimelere küçültme eki veya pekiştirme amacıyla getirilen ön ek eklendiğinde, kelimeye yeni bir ünlü harfi türeyerek katılır. Bu ses olayına ünlü türemesi denir.
Ünlü türemesi, tür olarak isim olan sözcüğün kökünde olmayan bir ünlünün, ekle birlikte türemesiyle ortaya çıkar.
1. Küçültme ekiyle oluşan ünlü türemesi:
- dar → daracık
- genç → gencecik
- az → azıcık
- bir → biricik
“-cık/-cik” küçültme ekleri, isimden isim yapan yapım ekleri olarak görev yapar.
2. Pekiştirme ön ekiyle (m, p, r, s) oluşan ünlü türemesi:
- sap + sağlam → sapasağlam (sapsağlam)
- güp + gündüz → güpegündüz (güpgündüz)
- çep + çevre → çepeçevre (çepçevre)
- yap + yalnız → yapayalnız (yapyalnız)
- sır + sıklam → sırılsıklam (sırsıklam)
- çır + çıplak → çırılçıplak (çırçıplak)
Her pekiştirme alan kelime, ille de ünlü türemesi olacak diye bir şey yok (örnek: masmavi).
Pekiştirme esnasında ünlü türeyen kelimeleri ünlü türetmeden de kullanabiliriz. Parantez içlerinde bu şekilde kullanımları yazılmıştır.