Türkçe

Ünlü Daralması

Türkçede sonu geniş ünlü (a, e) ile biten bazı fiil kök ya da gövdelerine “-yor” eki ya da “-y” kaynaştırma ünsüzü getirildiğinde, bu geniş ünlü daralarak ı, i, u, ü şeklini alır. Bu ses olayına ünlü daralması denir.

Ünlü daralması sadece fiillerde görülür ve “-yor” eki ve “-y” kaynaştırma ünsüzü ile ilgilidir. İlgili fiillerdeki “a” ünlüsü “ı” veya “u” ünlüsüne dönüşürken, “e” ünlüsü ise “i” veya “ü” ünlüsüne dönüşür.

1. “-yor” ekiyle oluşan daralma örnekleri:

  • ye- + -yor → yiyor
  • de- + -yor → diyor
  • başla- + -yor → başlıyor
  • izle- + -yor → izliyor
  • özle- + -yor → özlüyor
  • uza- + -yor → uzuyor
  • gözle- + -yor → gözlüyor
  • anla- + -yor → anlıyor
  • anla- + -yor → anlıyor
  • anla- + -yor → anlıyor
  • anla- + -yor → anlıyor
  • anla- + -yor → anlıyor
“-ma/-me” olumsuzu, olan bir fiil “-yor” ekini almışsa muhakkak ünlü daralması görülür.
  • sevme + -yor → sevmiyor
  • okuma + -yor → okumuyor

2. “-y” kaynaştırma ünsüzüyle oluşan daralma örnekleri:

  • de + -y + en → diyen
  • de + -y + ecek → diyecek
  • ye + -y + en → yiyen
  • ye + -y + ecek → yiyecek
  • ne + -y + e → niye
  • de + -y + e → diye
Ünlü daralması, yalnızca a ve e (yani geniş ünlüler) daralıp ı, i, u, ü (dar ünlüler) hâline geldiğinde olur. Eğer “-yor” ekinden önce gelen ünlü zaten dar bir ünlüyse (ı, i, u, ü) ünlü daralması gerçekleşmez.
  • oku + -yor → okuyor (daralma yok)
  • uyu + -yor → uyuyor (daralma yok)
Ünlü daralması, sonu a ve e (yani geniş ünlüler) ile biten kelimelerde olur. Eğer ünsüz bir harften sonra “-yor” eki gelmişse ünlü daralması gerçekleşmez.
  • git + -yor → gidiyor (daralma yok)
  • gel + -yor → geliyor (daralma yok)

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir

Başa dön tuşu