Gazneliler (Yeminiler)
Gazneliler, ilk Türk-İslam imparatorluğu olup Yeminiler olarak da adlandırılmaktadır.
Kuruluş
Gazneliler, başka İslam devletlerinde görev alan Türk komutanlarının eliyle kurulmuş bir devlettir. Devletin temelini atan isim “Alp Tigin“dir. Devletin ismi, kuruluş yeri olan Gazne şehrinden gelmiştir.
2. Gazne şehrinde kurulan Gazneliler
Parlak Dönem
Gaznelilerin en parlak dönemi, “Gazneli Mahmut“un hükümdarlığı zamanında yaşanmıştır. Gazneli Mahmut, Hindistan’a “17 sefer” düzenleyerek, devletin sınırlarını genişletmiş ve Hindistan’daki “Kast Sistemini” zayıflatmıştır.
❗ Hindistan’a düzenlenen 17 seferden ilki “Peşaver“, en önemlisi ise “Somnat Seferi“dir.
❗ Tarihte “sultan” unvanını kullanan ilk Türk hükümdarı “Gazneli Mahmut” olmuştur.
2. Put Kırıcı: Hindistan seferlerinde putları yıkmasıyla bilinir ve bu unvanla anılır.
3. Seyfüddevle: “Devletin Kılıcı” anlamına gelir ve askeri başarılarını vurgular.
4. Alemin Aslanı: “Dünyanın Aslanı” olarak da çevrilebilir; güç ve cesaretini simgeler.
5. Zamanın Yeganesi: Döneminin eşsiz lideri olduğunu ifade eder.
6. Hindistan Fatihi: Hindistan’a yaptığı seferler sonucu bu unvanı kazanmıştır.
Yıkılış
Gazneliler, “Büyük Selçuklu Devleti“nin yükselişiyle zorlu bir döneme girmiştir. Zira, Büyük Selçuklu Devleti ile “Nesa“, “Serahs” ve “Dandanakan” savaşları devleti zayıflatmıştır. Özellikle 1040 yılında gerçekleşen Dandanakan Savaşı, Gazneliler için dönüm noktası olmuştur. Bu savaşta alınan yenilgi, Gaznelileri iyice güçten düşürmüş ve sonunda Afgan asıllı “Gurlular” tarafından yıkılmalarına sebep olmuştur.
Önemli Notlar
➖ Türk-İslam tarihinde ilk defa “padişah” unvanını Alp Tigin kullanmıştır.
➖ Sebük Tigin, çocukları için “Pendname” adlı eseri kaleme almıştır.
➖ Gazneli Mahmut, tarihte ilk kez “sultan” unvanını kullanmıştır. Ayrıca “Put Kırıcı”, “Seyfüddevle”, “Alemin Aslanı”, “Zamanın Yeganesi” ve “Hindistan Fatihi” gibi unvanlarla da tanınır.
➖ Gazneli Mahmut, ünlü bilim insanı Biruni için “Sarayımın en kıymetli hazinesi” ifadesini kullanmıştır.
➖ Firdevsi, ünlü eseri Şehname’yi Gazneli Mahmut’a sunmuştur.
➖ Utbi, “Tarihî Yemin” adlı tarih eserini Gazneli Mahmut’a ithaf etmiştir.
➖ Gazneliler, sarayda Türkçe, bilim alanında Arapça ve edebiyatta Farsça kullanmışlardır. Bu durum, Türkçenin gelişimini olumsuz etkilemiştir.