Ebbinghaus Unutma Eğrisi: İyi Bir Hafıza ile Öğrenmek Mümkün!
Kaç kez bir kitabın kapağını kapatıp, birkaç gün sonra içeriğinin çoğunu unuttuğunuzu fark ettiniz? Veya belki bir toplantıdan sonra, tartışılan noktaların çoğunu hatırlayamadığınız oldu mu? Belki de bir dil kursuna kaydoldunuz, ancak birkaç hafta sonra öğrendiklerinizin çoğunu unuttunuz. Eğer bu durumlar size tanıdık geliyorsa, merak etmeyin, yalnız değilsiniz. Bu durum ‘Ebbinghaus unutma eğrisi’ olarak bilinen bir fenomenin bir sonucudur ve bu yazımızda, bu eğrinin ne olduğunu ve hafızamızı nasıl optimize edebileceğimizi anlatacağız.
Ebbinghaus Unutma Eğrisi Nedir?
Ebbinghaus’un unutma eğrisi (İngilizce: Ebbinghaus forgetting curve), kişinin bir bilgiyi ne kadar sürede unuttuğunu gösteren bir modeldir. Bu eğri, bilginin tutulması için bir çaba gösterilmezse, nasıl yok olacağını gösterir.
İlk olarak, Alman psikolog Hermann Ebbinghaus tarafından 1885 yılında önerilen çalışma, insanların yeni öğrendikleri bilgileri zamanla nasıl unuttuğunu inceler.
Bu çalışma, insan hafızasının zamanla nasıl etkilendiğini ve bilgilerin unutulma eğilimini ortaya koymaktadır. Ebbinghaus’un unutma eğrisi genellikle şu prensipleri içerir:
- Yeni öğrenilmiş bir bilgi ilk öğrenildiği zaman hızla unutulur. Bu, genellikle ilk 20 dakikalık bir zaman dilimi içinde olur.
- Unutmanın hızı zamanla azalır. Bu durum, eğrinin başlangıcındaki dik düşüşün hemen ardından görülür. Yani, öğrenilen bilginin unutulması ilk başta hızlıdır, ancak zamanla bu hız azalır.
- Yeterli tekrar ve uygulama ile unutma eğrisi “düzleştirilebilir”. Yani, bilginin unutulması önlenir ve uzun süreli hafızaya yerleştirilir.
- Bilgi ne kadar önemliyse ve ne kadar anlamlı bir şekilde öğrenilmişse, unutma o kadar yavaş olur.
Unutma Eğrisi
Ebbinghaus Unutma Eğrisi, bilgilerin zaman içinde nasıl unutulduğunu gösteren bir modeldir. Bu eğriye göre, yeni öğrenilen bilgilerin büyük bir kısmı hemen unutulur. Örneğin, genellikle öğrendiğimizin yaklaşık %75’ini bir veya iki gün içinde unuturuz.
İlginç bir şekilde, bu unutma hızı ek bir çaba gösterilmeden devam eder ve öğrenilen şeyin çoğu içeriği hızla unutulur. Bir hafta sonra, öğrenilen bilgiler sanki hiç var olmamış gibi görünür. Ancak unutma hızı zamanla yavaşlar ve bir veya iki gün sonra genellikle sabitlenir.
Bu noktada, önemli detayları kısmen hatırlayabilir ve uzun süreli hafızada saklayabiliriz. Bu durum, öğrenilen bilgilerin bazı önemli detaylarının uzun süreli hafızaya yerleştirildiği bir dönemi işaret eder.
| Zaman | Hatırlama Yüzdesi (%) |
|---|---|
| 0 | 100 |
| 20 dk | 58 |
| 1 saat | 42 |
| 9 saat | 37 |
| 1 gün | 33 |
| 2 gün | 27 |
| 6 gün | 25 |
| 31 gün | 21 |
Yukarıdaki tabloda verilen oranlar ortalama değerlerdir ve bireyler arasında farklılık gösterebilir. Ayrıca, bilginin ne kadar anlamlı olduğu, ne kadar tekrar edildiği ve öğrenen kişinin genel hafıza yetenekleri gibi unutmayı etkileyen diğer faktörler de vardır.
Tabloda verilmek istenen mesaj ise, bir şeyi öğrendikten onları kısa süreli hatırlayabiliriz, ancak nihai olarak öğrendiklerimizin büyük çoğunluğunu unutmaya meyilli olduğumuzdur.
Hafızamızı Nasıl Güçlendirebiliriz?
Görüleceği üzere unutmak kaçınılmazdır ve aslında beyin için oldukça sağlıklı bir işlemdir. Ancak, unutmak istemediğimiz şeyler olabilir. Bu bilgilerin büyük çoğunluğunu unutmamak adına bazı stratejileri kullanarak hafızanızı güçlendirebilir ve bilgileri daha uzun süre hatırlayabilirsiniz. Bunlardan bazıları:
- Tekrarlama: Bilgiyi tekrar etmek, onu hafızada tutmanın en etkili yollarından biridir.
- Ara verme: Ara verme, öğrenme oturumları arasında zaman geçmesini sağlayan bir tekniktir. Bilgiyi öğrendikten hemen sonra, birkaç saat sonra, bir gün sonra, birkaç gün sonra, bir hafta sonra gibi aralıklarla tekrarlamak, bilginin uzun süreli hafızaya geçişini kolaylaştırır.
- Derinlemesine öğrenme: Bilgiyi gerçekten anlamaya ve onu mevcut bilgi tabanınıza entegre etmeye çalışın. Anlamak ve ilişkilendirmek, bilgiyi hatırlamayı kolaylaştırır.
- Sağlıklı yaşam tarzı: Yeterli uyku almak, düzenli egzersiz yapmak ve sağlıklı beslenmek, hafızanın genel işleyişini iyileştirebilir. Sağlıklı uyku hafıza için oldukça önemlidir.
- Hikaye oluşturma: Bilgiyi bir hikaye veya anlatı içine yerleştirmek, onu hatırlamayı kolaylaştırabilir. Bu, özellikle bir dizi olayı veya süreci hatırlamaya çalışırken yararlıdır.
- Mnemonik teknikler: Mnemonikler, bilgiyi daha kolay hatırlanır bir formatta kodlamak için kullanılır. Örneğin, bir dizi kelimenin ilk harflerini kullanarak bir kelime veya cümle oluşturabilirsiniz.
- Aktif hatırlama: Kendinizi sık sık test ederek öğrendiğiniz şeyleri hatırlayıp hatırlamadığınızı kontrol edebilirsiniz.
- Hafıza sarayı: Loci metodu kullanarak hafıza sarayları inşa ederek bilgiyi öğrenebilirsiniz.
- Kendine açıklama: Bir şeyi kendi sözcüklerinizle açıklamak, o şeyi anlamayı ve hatırlamayı kolaylaştırır.
- Görsel kullanma: Bilgiyi görsel bir formatta sunmak veya görsellerle ilişkilendirmek, hafızayı güçlendirebilir.
- Başkalarına öğretme: Öğrendiklerinizi başkalarına öğretmek, bir şeyi anlamanızı ve hatırlamanızı güçlendirir.
- 20-20-20 kuralı: Her 20 dakikada bir, 20 saniye boyunca 20 feet (yaklaşık 6 metre) ötedeki bir şeye bakın. Bu, gözlerinizi rahatlatır ve dikkatinizi taze tutar.
- Araştırmacı sorgulama (Elaborative Interrogation): Öğrenilen bilgi hakkında sorular sormak, bilgiyi daha ayrıntılı bir şekilde düşünmeyi gerektirir ve bu da daha iyi bir anlama ve hatırlama sağlar.
Sonuç olarak, bilginin unutma hızını azaltmak için karmaşıklığı azaltmak, günlük yaşantıyla ilişkilendirmek ve uyku, beslenme, stres ve kaygı gibi faktörlere dikkat etmek önemlidir. Böylece, öğrenilen bilgilerin uzun süreli hafızada kalması ve hatırlanması kolaylaşabilir.
