Kasırgalar Nasıl Oluşur? Türkiye’de Kasırga Görülür Mü?

Ani basınç farklarından kaynaklanan ve hızları saatte 120 – 280 km’ye kadar ulaşabilen kasırgalar, rüzgar sistemlerine verilen genel bir adlandırmadır. Kasırgalar nasıl oluşur sorusuna cevap olarak aşağıdaki adımlar verilebilir:

Kasırgalar Nasıl Oluşur?

Sıcak deniz suyu: Kasırgalar, genellikle deniz suyu sıcaklığının 26.5 °C (80 °F) veya daha yüksek olduğu bölgelerde oluşur. Bu sıcak su, yüzeyden buharlaşan hava ile birleşerek kasırganın enerji kaynağını oluşturur.

Nemli hava ve rüzgar: Sıcak, nemli hava yukarı doğru yükselir ve yoğunlaşır, bu da bulutları ve yağışı oluşturur. Bu süreçle beraber büyük miktarda ısı enerjisi açığa çıkar. Bu da, fırtınanın devam etmesini ve güçlenmesini sağlar.

Düşük basınç: Sıcak, nemli hava yükseldikçe, basınç düşer ve bu düşük basınç alanı etrafında daha fazla hava çekilir. Bu süreç, fırtınanın genişlemesine ve güçlenmesine yardımcı olur.

Coriolis kuvveti: Dünya’nın dönüşü (Coriolis kuvveti), kasırganın oluşumunda önemli bir rol oynar. Bu kuvvet, hava akışının saat yönünün tersine (Kuzey yarımküre) veya saat yönünde (Güney yarımküre) dönmesine neden olur. Bu dönen hava hareketi, kasırganın karakteristik spiral şeklini oluşturur.

Yüksek atmosferdeki rüzgarlar: Kasırganın oluşması için, yüksek atmosferdeki rüzgarların kasırganın enerjisini dağıtmaması önemlidir. Bu sayede, fırtına organize olabilir ve kasırgaya dönüşebilir.

Okyanus yüzeyindeki su buharlaşır ve soğuk havada yoğunlaşarak bulutları oluşturur. Kümelenen bulutlar havada rüzgarla birlikte dönmeye başlarlar ve siklonları meydana getirir. Kuzey Atlantik (Atlas) veya Kuzeydoğu Pasifik’te rüzgar hızı saatte 120 km’nin üzerinde olan şiddetli bir tropik siklonun meydana gelmesine kasırga denir.

Eğer bu olay Kuzeybatı Pasifik’te olursa tayfun (Çince “Büyük rüzgar”) olarak adlandırılır. Atlantik Okyanusu, Pasifik Okyanusundan daha sıcak olduğu için burada daha çok tropikal siklonlar meydana gelir.

ABD en fazla yıkıcı kasırgaların yaşandığı ülkelerden biri olmuştur. 1900 yılından günümüze kadar, ülkenin özellikle Atlantik Okyanusuna bakan kıyı kesiminde yıkıcı hasar ve ciddi can kayıplarına neden olmuştur. Okyanusun ılıman bölgelerinde oluşan bu tropikal siklonlar hortumlarla benzerlik gösterseler de asla başka bölgelerde oluşmaz.

Hem kasırgalar hem de hortumlar havada dönerek, yani sarmal bir şekilde hareket ederler ve merkezleri genelde rüzgarsız ve sakin olup kısa süreli gerçekleşir.

Rüzgar Aşamaları Nelerdir?

Kasırgalar, tropikal siklonlar ya da tayfunlar olarak da bilinen, genellikle bir dizi belirgin aşamadan geçerek oluşurlar. Bu aşamalar aşağıdakileri içerir:

Tropikal Düşüş (Tropical Disturbance): Her şey, genellikle sıcak deniz yüzeyinin üzerinde oluşan, organize olmamış fırtına bulutları ve rüzgarlarla başlar. Bu aşamada, sistemde belirli bir dönüş henüz belirgin değildir.

Tropikal Depresyon (Tropical Depression): Eğer sistem organize olmaya başlar ve belirgin bir döngü oluşursa, bu durum tropikal depresyon aşamasına geçişi işaret eder. Bu noktada, sistem genellikle saatte 39 milin (yaklaşık 63 km/saat) altındaki rüzgar hızlarına sahip olacaktır.

Tropikal Fırtına (Tropical Storm): Sistem daha da organize olduğunda ve rüzgar hızları saatte 39-73 mil (yaklaşık 63-118 km/saat) arasına çıktığında, artık bir tropikal fırtına olarak adlandırılır ve bir isim verilir.

Kasırga (Hurricane): Eğer tropikal fırtına daha da güçlenir ve rüzgar hızları saatte 74 mil (yaklaşık 119 km/saat) veya daha yüksek bir hıza ulaşırsa, artık bir kasırga olarak adlandırılır.

Kasırgaların şiddeti genellikle Saffir-Simpson Kasırga Ölçeği kullanılarak 1’den 5’e kadar değerlendirilir. 5. kategori, en şiddetli ve potansiyel olarak en yıkıcı kasırgaları temsil eder.

Kasırga Kategorileri Nelerdir?

Saffir-Simpson ölçeği kasırgaların şiddetlerinin ifade edilmesi kullanılan 1-5 arasındaki değeri belirler. Puanlama kasırganın hızı ve neden olacağı hasara göre yapılır.

• Kategori 1 (Hafif): Rüzgar hızları saatte 74-95 mil (119-153 km/saat) arasındadır. Bu kasırgalar genellikle bazı ağaçların devrilmesine, bazı su baskınlarına ve minimal yapısal hasara neden olur.
• Kategori 2 (Orta): Rüzgar hızları saatte 96-110 mil (154-177 km/saat) arasındadır. Bu kasırgalar ağaçların, elektrik hatlarının ve küçük yapıların hasar görmesine neden olabilir.
• Kategori 3 (Güçlü): Rüzgar hızları saatte 111-129 mil (178-208 km/saat) arasındadır. Bu, Saffir-Simpson ölçeğine göre ilk “büyük” kasırga kategorisidir. Kategori 3 ve üzeri kasırgalar genellikle önemli miktarda ağaç ve elektrik hattı hasarına ve bazı binalarda ciddi hasara neden olur.
• Kategori 4 (Çok Güçlü): Rüzgar hızları saatte 130-156 mil (209-251 km/saat) arasındadır. Bu kasırgalar, ağaçların çoğunun devrilmesine, elektrik kesintilerine ve çoğu binalarda ciddi hasara neden olabilir.
• Kategori 5 (Aşırı): Rüzgar hızları saatte 157 mil (252 km/saat) veya daha yüksektir. Kategori 5 kasırgalar genellikle ağaçların büyük kısmının devrilmesine, geniş çaplı elektrik ve su hizmetlerinin kesintiye uğramasına ve binaların büyük çoğunluğunda ciddi hasara veya yıkıma neden olur.

❗ Saffir-Simpson ölçeğinin sadece rüzgar hızlarını dikkate aldığını belirtmek isterim. Diğer kasırga ile ilgili tehlikeleri, örneğin su baskını veya toprak kaymaları değerlendirilmez. Bu nedenle, bir kasırganın potansiyel etkilerini değerlendirirken diğer faktörlerin de dikkate alınması gerekebilir.

Kasırgaların Adlandırılmaları Nasıl Yapılır?

Kasırgaların adlandırılması, Dünya Meteoroloji Örgütü (WMO) tarafından düzenlenen bir süreçtir. Bu süreç, tüm dünyada kasırgalar, tayfunlar ve siklonlar için kullanılır, ancak farklı bölgelerde farklı isim listeleri bulunur.

Kasırga ve tropik fırtınalara kolay ayırt edilebilmesi, akılda kalıcı olması amacıyla kısa isimler verilmesi tercih edilmektedir. Önceleri boşanma sürecinde her şeyi alıp götürme bahanesiyle bayan isimleri verilirken, daha sonra gelen tepkiler sonucu kasırgalara erkek isimleri de verilmeye başlanmıştır.

Bu isimlendirme sistemi, halkın fırtınalar hakkında daha iyi bilgi almasına ve böylece olası hasarı azaltmak için daha iyi hazırlanmasına yardımcı olur.

Bir kasırganın özellikle yıkıcı veya ölümcül olduğu durumlarda, o kasırganın ismi genellikle “emekliye ayrılır” ve bir daha kullanılmaz. Bu hem fırtınanın kurbanlarına saygı göstermek hem de gelecekteki iletişim karmaşasını önlemek içindir.

Peki ülkemizde, ABD’deki gibi kasırga görülür mü? Aslında ülkemizin bulunduğu orta enlem kuşağında kasırga tipi oluşumlar görülmemekle birlikte bu kuşakta daha ziyade orta enlem siklonlarının oluşturduğu fırtınalar görülür.

Kaynak: NASA